عنّاب

عنّاب  

 

قال رسول الله صلی الله علیه و آله: علیکم بالفوا که فانها مصحه للبدن مطرده

بر شما باد بمیوه (توجه کنید) زیرا بدن را سالم می‌نمایند و غم‌ها را می‌زداید. «طب‌النبی»

امام علی علیه‌السلام می‌فرماید:‌ العناب یذهب بالحمی. عناب گیاهی است که تب را فرو می‌نشاند. «بهار ج62»

امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: فضل عناب بر میوه‌جات مثل برتری ما بر سایر مردم است. «بهار ج 62»

به فارسی «عناب» و در کتب مختلف فارسی و طب سنتی با نام‌های «عناب، شیلانه، سیلانه، شیلانک» و در گیلان «اون نافّ، سیب کوه، سنجد گرگان، طبرخون،ارج،سنجد جیلان» شناخته می‌شود و میوه‌ی درختی است که «اون ناف ‌دار، عناب،درخت عناب، درخت شیلان، آلمان آغاجی، درخت شیلانک، عناب آغاجی» گفته می‌شود.

نام انگلیسی:  Jujube tree و Chinese date  گویند. گیاهی است از خانواده‌ی Rhamnaceae می‌باشد.

نام علمی: Zizyphus Jujuba Mill

مشخصات گیاه:

عناب میوه‌ی درختچه‌ای است به ارتفاع 2-8 متر است. برگ‌های آن زیبا، کوچک، بدون کرک و شفاف، متناوب، دانه‌دار دارد و شامل 3 رگبرگ طولی است. گل‌هایی کوچک با دمگل کوتاه، به رنگ سبز مایل به زرد و مجتمع به شکل دسته‌های کوچک دارد. میوه‌ی درخت عناب که عناب است و در داروسازی مصرف می‌شود. عناب به رنگ قرمز و به شکل تخم‌مرغی و به درشتی زیتون و طعم آن کمی شیرین و لعابی و دارای بوی ضعیفی است و دارای یک هسته می‌باشد و دارای پوست سرخ بسیار قشنگی است که پس از خشک شدن چین‌خوردگی‌هایی پیدا می‌کند.

از نظر طبیعت:

از نظر طبیعت طبق نظر و رأی حکمای طب سنتی معتدل در حرارت و برودت و مایل به رطوبت و طبق نظر شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا کمی سرد است و از نظر خشکی و رطوبت معتدل است.

خواص ـ کاربرد:

در هند از میوه عناب به عنوان داروی لعابدار و نرم کننده‌ِ سینه و بند آورنده‌ی خونریزی استفاده می‌شود و برای تصفیه خون تجویز می‌شود.ریشه‌درخت عناب را برای کاهش تب به کار می‌برند و گرد ریشه‌ی خشک آن را که روی زخم‌ها و جراحت‌های کهنه می‌ریزند، التیام‌بخش است. پوست درخت عناب دارویی برای قطع اسهال است. عناب اثر و طعم داروهای محرک را کاهش می‌دهد. با این توضیح هر وقت از نظر دارویی لازم باشد که از گیاه آکونیت و جنطیانا می‌خورند بهتر است که توأم با عناب خورده شود زیرا اثر سمّی و تحریکی آنها را حتی در حد مجاز مصرف می‌کاهد و باعث می‌شود که آثار مفید و داروی فوق بدون خطر در بدن منعکس شود. عناب به عنوان داروی آرام کننده‌ی اعصاب، مقوی معده، آرامبخش، ملیّن،ضدسرفه و مّدر به کار می‌رود و بی‌خوابی را از بین می‌برد و خواب‌آور است. در مورد خواص آن معتقدند که عناب از عوامل ملیّن و نرم کننده‌ی سینه است و یکی از 4 میوه‌ی سینه‌ای است (عناب، انجیر، مویز، خرما) جوشانده‌ی 50 گرم آن در 1000 گرم آب شربت سینه‌ای خوبی می‌دهد. عناب منضج و اعتدال دهنده‌ی اخلاط غلیظ است و مسهل اخلاط رقیق هم هست. خون را تصفیه می‌کند و مولد خون صالح هست یعنی از داروهای خون‌ساز است. مالیدن آن به تنهایی و یا با هسته‌ی آن التهاب و ورم گرم چشم را تسکین می‌دهد. آشامیدن آب خیس‌ کرده‌ی آن یا دم‌کرده‌ی آن مخلوط با عرق کاسنی یا سکنجبین برای تسکین حدت صفرا و خون مفید است. مقدار خوراک میوه‌ی عناب تا 50 عدد است. مصلح آن کشمش است.

1ـ المکارم:‌عن علی علیه‌السلام قال: العناب یذهب بالحمی

ترجمه: عناب تب را فرو می‌نشاند.

2ـ عن ابن ابی الخضیب قال: کانت عینی قدابیضت و لم أکن أبصربها شیئاً‌، فرأیت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فی المنام فقلت: ... فقال: خذالعناب، فدقه فاکتحل به. فأخذت العناب فد ققته بنواه وکحلتها، فالنجلت عن عینی الظلمه و نظرت أنا إلیها إذا هی صحیحه.

ترجمه: از پسر أبی الخضیب گفت: چشم من سفید شده بود و نمی‌توانستم بوسیله آن چیزی را ببینم، پس امیرالمومنین علیه‌السلام را در خواب دیدم پس به او گفتم پس حضرت فرمودند: عناب را بگیر و بکوب و سرمه آنرا به چشم بکش. پس گرفتن عناب را با هسته‌اش کوبیدم و به چشم سرمه کشیدم و بینائی من خوب شد.

3ـ‌ قال الصادق علیه‌السلام: فضل العناب علی الفاکهه کفضلنا علی سائر الناس.

ترجمه: امام صادق علیه‌السلام فرمود: برتری عناب بر سایر میوه‌ها مثل برتری ما می‌باشد. بر سایر مردم. برگ درخت عناب برای درد چشم گرم سودمند است و میوه‌ آن عناب سبب اصلاح خون می‌گردد و غلظت خون را برطرف می‌نماید.

طبیعت آن سرد است‌ـ تولید کننده خون صاف و لطیف و سالم ـ مسکن التهاب و تشنگی ، سردرد ورم کبد و کلیه‌ها و مثانه ـ معالج ناراحتی‌های حار ریه‌ها و سرفه و آسم، عناب را هم به تنایی مصرف می‌کنند و هم همراه داروهای دیگر در معالجه اسهال تعداد 5 تا 10 عدد عناب خشک را همراه با دانه‌اش خوب ساییده و پودر حاصل را می خورند.

در بیماری حصبه آب طبخ شده عناب را همراه با عرق کاسنی یا با سکنجبین می‌خورند و اگر بیمار سرفه هم داشته باشد باید با جای سکنجبین از عرق نیلوفر استفاده نمایند. مقدار خوراک عناب که گوشت میوه را مصرف و هسته آن را دور بریزند 20 تا 30 عدد است و معمولاً‌ عناب را با سپستان می‌خورند تا باعث سردی معده نگردد. افرادی که پوست بدنشان خارش دارد و یا جوش‌های صفراوی می‌زند می‌توانند آب طبخ شده عناب را با مقداری عرق کاسنی و یا عرق نیلوفر به مدت چند روز و هر دفعه سی عدد عناب و یک استکان عرق کاسنی یا عرق نیلوفر را ناشتا نیم ساعت قبل از صبحانه میل نمایند. از عناب (14) یک قاشق ترنجبین یا شیرخشت و مقداری شکرسرخ  را مثل چای دم کرده در خارش استفاده می‌نمایند.

مصلح عناب کشمش است.