سرخ ولیک
باید یاد خدای بزرگ آغاز و انجام اندیشه تو و پنهان و آشکار کار تو باشد چشم جانت به دیدار او روشن و سعی قدمت بسوی او گردد تا همواره در برابر او قرار گیری و آیتهای بزرگ او را بنگری.
به فارسی در مناطق غیر جنگلی اران معمولاً«زالزالک» و در مناطق جنگلی به طور کلی «ولیک» و بسته به رنگ میوه «سرخ ولیک» و «سیاه ولیک» گفته میشود. ولی نام محلی آن در هر یک از مناطق کشور متفاوت است از جمله در لاهیجان «کمار» ، در رامسر و شهسوار «کیجیل»، در دیلمان و رودسر «مارخ» در گرگان و بعضی نقاط بختیاری « ولک و بلک و ولیک»در شهسواری «کت کتی»، در اطراف تهران و اصفهان و همدان «گوچ»، در خلخال و آذربایجان «گیچ ـ یمیشان»، در باختران و همدان و پشتکوه «گویچ» و در سردشت «گیویژ، گوژ،گویشک» در فارس «آت گتی» نامبرده میشود.
به گونههایی که دارای میوه سرخ رنگ هستند در نور «شال ولیک»، در کتول «سرخ ولیک»، در شفارود «سرالالا»، در سردشت «گوژ سروره»گفته میشود در کتب طب سنتی با نامهای «خفچه»، «زعروالادویه» نامبرده شده است و در بعضی کتب هم «تفاح بری» آمده است.
نام انگلیسی: Maytree و Thornappletree و Whitethorn و Hawthorn
درختچهای است از خانوادهی Rosaceaeو از جنس Crataegusاست.
مشخصات گیاه:
این گیاه به شکل درختچه یا درخت کوچک با ارتفاع متوسط است. شاخههای آن دارای تیغهای تیزی به بلندی 5/1 سانتی متر است. پایه برگها کوتاه بوده و کم و بیش لوبهای عمیق دارد. شکوفههای آن که در ماه اردیبهشت و تیر در میآید به طول 1-5 سانتی متر 5 گلبرگ سفید و 2-3 خامهی سبز مایل به سفید دارد. میوهاش بیضوی ، به قطر 8-12 میلیمتر و به رنگ قرمز روشن است.
از نظر طبیعت:
حکمای طب سنتی ایران زالزالک را از نظر طبیعت سرد و خشک میدانند و از پوست درخت بعنوان تببر استفاده میکنند.
خواص ـ کاربرد:
به طور کلی خواص میوهی زالزالک (سرخ ولیک) را میتوان، ضد کمی ویتامین C ، ملینٍ، مقوی معده، مفتح و باز کنندهی گرفتگیها و محرک دانست . معتقداند که زغال میوهی زالزالک یک زغال گیاهی بسیار مفید است. برای معالجهی سوء هاضمه و بخصوص برای بندآوردن اسهال خیلی شدید نافع است. به طور کلی دم کردهی گلهای سرخ ولیک و یا گرد گل خشک شدهی آن به مقدار 8-5 گرم در روز برای ضعف قلب، آنژین، ورم آئورت، اختلالات عصبی ا ز جمله نگرانی، بیخوابی، سرگیجه، احساس صدا در گوش و نظایر آن مفید است.
برای تکثیر زالزالک تخم آن را قبل از زمستان در لای ماسه میخوابانند و پس از کاشت آنها در خزانه نهالهای سال دوم و سوم را به محل باغ منتقل مینمایند.