زنبق

زنبق 

جابرحیان صوفی به امام صادق علیه‌السلام نوشت:

یابن رسول الله بیماریی دارم که دردی است به صورت باد پوشاننده از سر تا قدم، حضرت برایشان پاسخ دادند که از استنشاق زنبق ناشتا استفاده کند و عنبر صبح.

به فارسی و کتب قدیم و کتب طب سنتی قدیم با نامهای زنبق و سوسن آزاد و سون ابیض و بیخ بنفشه، آسمان جونی و ایرسا نام برده می‌شود.

نام انگلیسی: Orris و Orrisroot و Rhizoma Iris گفته می‌شود. گیاهی است از خانواده‌ی Iridaceae می‌باشد.

نام علمی: I.barbata  و Iris florentinal

مشخصات گیاه:

گیاهی است چند ساله، دارای ساقه زیرزمینی متورم، حجیم، گوشتی و بند بند که سطح خارجی آن خاکستری و مغزش سفید و طعمش تند است. تازه‌ی آن دارای بوی تهوع‌آوری است ولی وقتی که خشک شود بوی ضعیفی شبیه بوی بنفشه دارد. برگهای آن باریک دراز نوک تیز به رنگ سبز تیره و گلهای آن به رنگ کبود یا مخلوطی از ارغوانی، کبود و زرد با خطوط تیره است و در سطح فوقانی گلبرگهای آن تارهای مانند مو دیده می‌شود.

از نظر طبیعت:

طبق نظر و رأی حکمای طب سنتی ایرسا یا ساقه‌ی زیرزمینی زنبق از نظر طبیعت نسبتاً‌ گرم و از نظر تری و خشکی متعادل و انواع بری و صحرایی آن گرم و خشک است.

خواص ـ کاربرد:

از نظر حکمای طب سنتی ایران و سایر مناطق دنیا، بیخ تازه‌ی زنبق به مقدار کم، اثر مدر و خلط‌آور دارد ولی مقدار زیاد آن مسهل قوی و قی‌آور است و موجب ایجاد دل پیچه و دفع مقدار زیادی مدفوع می‌شود. خوردن مقدار متناسب آن نتایج مثبتی در بهبود بیماری‌های ریه، آسم، سیاه‌سرفه، گریپ، کبد و بواسیر از خود نشان می‌دهد. جوشانده‌ی 90-60 گرم بیخ تازه‌ی‌ آن در 1000 گرم آب مسهل و قی‌آور است و اگر به صورت قطره در گوش چکانیده شود برای تسکین درد گوش نافع است. مضمضه کردن آن مخلوط با سرکه برای تسکین درد دندان مفید است. خوردن دم کرده‌ی 60-40 گرم بیخ تازه‌ی آن در 1000 گرم آب جوش برای رفع خواب رفتن عضلات، رعشه، فلج، آسم، سستی بدن، سختی تنفس و برای ازدیاد حافظه و رفع درد ناحیه گلو مفید است. در ضمن تخم زنبق خواب آور است.