کاسنی در منابع فقهی:
کاسنی یکی دیگر از گیاهان داروئی میباشد که حضرات معصومین علیهمالسلام تاکید فراوان به مصرف آن نمودند، بطوری که در اسناد و مدارکی که بررسی بعمل آمده 27 بار با جملات مختلف در اهمیت آن تاکید فرمودهاند و از زوایای مختلف خواص و کاربردهای آنرا بیان فرمودهاند که به چند نمونه اکتفا میگردد.
باب الهندباء
1ـ محمد بن یعقوب، عن علی بن ابراهیم، عن هارون بن مسلم، عن مسعده ابن صدقه، عن ابی عبدالله علیهالسلام قال: الهندباء سید البقول.
کاسنی از مهمترین گیاهان (داروئی ) است.
2ـ و عن محمد بن یحیی، عن احمد بن محمد و عن ابی علیالاشعری عن محمد بن عبدالجبار جمیعاً، عن الحجال، عن ثعلبه، عن رجل، عن ابی عبدالله علیهالسلام قال: علیک با الهندباء فانه یزید فی الماء و یحسن ابولد وهو حارلین یزید فی الولد الذکوره.
بر شما باد به مصرف کاسنی که آن منی را زیاد مینماید و تولد فرزند را بخوبی سبب میشود و گرمی مطبوعی که در آن میباشد در تولید فرزند پسر موثر است.
3ـ و عن عده من اصحابنا، عن احمد بن ابیعبدالله عن ابیسلیمان العذا، عن محمد بن الفیض، قال: تغدیت مع ابی عبدالله علیهالسلام و علی الخوان بقل و معنا شیخ فجعل یتنکب الهندباء فقال ابو عبدالله علیه السلام:اما انکم تزعموم انها بارده و لیست کذالک هی معتدلهو فضلها علی البقول کفضلنا علی الناس.
شب با امام صادق علیهالسلام در سر سفره بودیم و گیاهی نیز بود که مردی با ما بودو کاسنی را کنار گذاشت پس حضرت فرمودند آیا شما میپنداری آن سرد است بلکه آن معتدل است و فضیلت آن بر گیاهان مانند فضیلت ما بر سایر مردم است.
و رواه البرقی فی (المحاسن) عن ابی سلیمان و الذی قبله عن هارون بن مسلم مثله.
4ـ و عن محمد ابن یحیی، عن احمد بن محمد، عن ابی یحیی الواسطی ، عن بعض اصحابنا، عن ابی عبدالله علیهالسلام قال: بقله رسول الله صلی الله علیه و آله الهندباء و بقله امیرالومنین علیهالسلام الباذروج، و بقله فاطمه علیها السلام الفرفخ.
از امام صادق علیهالسلام نقل است گیاه رسول الله کاسنی و گیاه امیر المومنین علیهالسلام تخم شربتی و گیاه حضرت فاطمه سلام علیها خرفه است.
5ـ احمد بن البرقی فی (المحاسن) عن ابی عبدالله السیاری، عن احمد بن الفضل، عن محمد بن سعید، عن ابی جملیه، عن جابر ، عن ابی جعفر علیهالسلام قال: الهندباء شجره علی باب الجنه.
امام باقر علیهالسلام میفرماید: کاسنی درختی است که در کنار درب بهشت روئیده است.
6ـ و عن ابیه، عن رجل،عن ابی حفض الاباری، عن ابی عبدالله، عن آبائه، عن علی علیهالسلام قال: علیکم بالهندباء فانه اخرج من الجنه
علی علیهالسلام فرموند که کاسنی را مصرف نمائید همانا آن را از بهشت برآمده است.
7ـ و عن ابیه، عن عبدالله بن المغیره، عن عبدالله بن مسکان، عن رجل، عن ابی عبدالله علیهالسلام قال: قال النبی صلی الله علیه و آله کانی انظر الی الهندباءتهتز فی الجنه.
حضرت رسول فرمودند: گویا بهشت را میبینم که در آن کاسنی روئیده است.
8 ـ و عن ابیه ، عن احمد بن سلیمان،عن ابی بصیر قال: سال رجل ابا عبدالله علیهالسلام عن البقل و انا عنده فقال: الهندباءلنا و قال الرضا علیهالسلام:علیکم باکل هندباءفانها تزید فی المال و الولد و من احب ان یکثر ماله و ولده فلید من اکل الهندباء.
کاسنی مال ما است و حضرت رضا علیهالسلام فرمودند کاسنی را مصرف کنید که در مال و فرزندان شما ازدیاد ایجاد مینماید و هر کس مال و فرزندش را بخواهد زیاد نماید مداومت به مصرف آن نماید/
9 ـ و عن محمد بن علی، عن الرضا علیهالسلام قال: علیکم باکل بقلتنا الهندباء فانها تزید فی المال و الولد.
و باز حضرت رضا فرمودند: بر شما باد به خوردن گیاه هندباء(کاسنی) که مال و فرزند را زیاد مینماید/
و در روایات متعدد و صحیح مصرف برگ آن را بدون شستشو جایز دانسته و علت آن را ذکر نمودهاند.
محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن ابیه، عن النوفلی، عن اسکونی، عن ابی عبدالله علیهالسلام قال: نعم البقله الهندباء و لیس من ورقه الا و علیها قطره من الجنه فکلوها و لا تنفضوها عند اکلها قال: و کان ابی ینهانا ان نقضه اذ اکلناها.
امام صادق علیهالسلام میفرماید: از بهترین گیاهان کاسنی است و هیچ برگی در آن نیست مگر آنکه قطره ای از بهشت بر روی آن چکیده است پس آنرا بدون شستشو بخورید و پدرم (امام باقر علیهالسلام) از شستن آن نهی نمود.
در کتاب مستدرک الوسایل از رسول اکر نقل شده است که بهترین گیاهان داروئی کاسنی و کاهو می باشند و در همین کتاب طب ائمه به نقل از محمد ابن ابی نصر عن ابیه عن ابی عبدالله علیهالسلام قال شکوت الیه هیجانا فی راسی و داء اضراسی و ضربانا فی عینی حتی تورم و جهی فیه فقال: علیک بالهندباء فاعصره و خذ ماء وصب علیه من هذا شکر الطبرزد و اکثر فیه فانه یسکنه و یدفع ضرره قال: فانصرفت الی منزلی فعالجته من لیلتی قبل عن انام و شربته و عننت علیه، فاصبحت و قد عو فیت بحمدالله و منه.
ترجمه: پدر محمد ابن ابی نصر از اصحاب امام صادق علیهالسلام نقل میکند که در سر و دندانم درد شدیدی بروز کرده بود ه ضربان آن به چشمم میرسید و صورت تورم داشت حضرت فرمودند کاسنی را بگیر و عصارهی آن را بگیر با نبات مخلوط نموده همانا این اختلاط زیان آن را از بین میبردو برا اثر تسکینی آن میافزاید و قبل از خواب آنرا نوشیدم ، صبح روز بعد به لطف خداوند شفا یافته بودم.
کاسنی از دیدگاه گیاه درمانی:
کاسنی طبیعت آن در آخر اول سرد و تر است.[7]
افعال و خواص آن:
مفتح و مسکن حدت صفرا و خون و تشنگی، آب برگ آن بتنهائی و یا با سرکه جهت سر درد گرم و صفراوی طلای ان (مالیدن) جهت درد چشم و ضماد کوبیده برگ آن جهت مداوای ورم چشم، آشامیدن آن جهت از بین بردن (غده) گرفتگی در کبد و طحال و یرقان و گرفتگی احشاء و عروق و تقویت جگر و تسکین التهاب معده کاربرد دارد. آب کاسنی با سکنجبین جهت تبهای کهنه و تقویت معده گرم، ضماد برگ کاسنی با
آرد جو و سرکه جهت درد مفاصل گرم و نقرس مفید است. شربت آن با نیم رطل (225 گرم) و مصلح آن شکر میباشد.
بطور خلاصه در تعدیل مزاج چه سردی و چه گرمی نقش بسزائی دارد و تخم و ریشه و برگ آن همان طور که بیان شد کاربرد دارد.